ਰੇਬਗੋਂਗ ਦਾ ਤਿੱਬਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਨਯੰਤੋਕ ਦੇ ਮਾਨੇਗਾਚਾ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ‘ਤੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਫੋਟੋ ਗੇਰਾਲਡ ਰੋਸ਼ੇ ਦੁਆਰਾ। ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਾਲ ਵਰਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਗੇਰਾਲਡ ਰੋਸ਼ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੇ ਮੈਲਬਰਨ ਵਿੱਚ ਲਾ ਟ੍ਰੋਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਹਾਇਕ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼ਕਤੀ, ਰਾਜ, ਬਸਤੀਵਾਦ ਅਤੇ ਨਸਲਵਾਦ ‘ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹੈ। ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤਾ ਉਸਦਾ ਲੇਖ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕਾਰਨੈੱਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪ੍ਰੈਸ ਨੇ ਛਾਪਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਾਲ਼ ਦੁਬਾਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਆਰਟੀਫੀਸ਼ੀਅਲ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ (ਏਆਈ) ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਬਚਾ ਸਕੇਗੀ। ਇਸ ਨਾਲ਼ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ ਪਵੇਗਾ ਜੋ ਇਸ ਸਮੇਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਦੇ ਦਬਾਅ ਹੇਠ ਹਨ। ਮੈਂ ਇਹ ਤਿੱਬਤ ਦੇ ਚਾਰ ਪਿੰਡਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖੇ ਸਬਕਾਂ ਕਰਕੇ ਜਾਣਦਾ ਹਾਂ।

ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹੋ – ਮਸਲਨ, ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਸਿਲੀਕਾਨ ਵੈਲੀ ਦੇ ਪੈਗੰਬਰਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣਦੇ ਹੋ – ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪਈਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਏਆਈ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਭਰੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਅਜਿਹਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਤਰੱਕੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ।

ਇਸ ਸਾਲ ਜੂਨ ਵਿੱਚ, ਮੈਟਾ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਨੇਚਰ ਜਰਨਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲੇਖ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ “ਨੋ ਲੈਂਗੂਏਜ ਲੈਫਟ ਬਿਹਾਈਂਡ” ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਇੱਕ “ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰੀ ਤਰਜਮਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ” ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ ਜੋ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪਈਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰੇਗਾ। ਉਸੇ ਮਹੀਨੇ, ਗੂਗਲ ਨੇ ਗੂਗਲ ਟ੍ਰਾਂਸਲੇਟ ਵਿੱਚ ਤਿੱਬਤੀ, ਕੈਂਟੋਨੀਜ਼ ਅਤੇ ਅਫਾਰ ਸਮੇਤ 110 ਨਵੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ, ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ, ਤਕਨੀਕੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਸ਼ਾਸਤਰੀਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਏਆਈ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਅਤੇ ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਤੋਂ ਆਰਕਟਿਕ ਤੱਕ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦੀ ਇਸਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਉਣ ਲਈ ਉਭਰਿਆ ਹੈ।

ਮੇਰੀ ਨਵੀਂ ਕਿਤਾਬ, “ਦ ਪਾਲੀਟਿਕਸ ਆਫ਼ ਲੈਂਗੂਏਜ਼ ਓਪਰੈਸ਼ਨ ਇਨ ਤਿੱਬਤ” ਵਿੱਚ ਕਈ ਸੂਝਾਂ ਹਨ ਜੋ ਸਾਡੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਘਟਾ ਦੇਣਗੀਆਂ। ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਚੀਨ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਤਿੱਬਤੀ ਪਠਾਰ ‘ਤੇ ਅੱਠ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ, ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਚਾਰ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਲਗਭਗ 8,000 ਤਿੱਬਤੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲਦੇ ਹਨ ਜਿਸਨੂੰ ਉਹ ਮਨਿਕਚੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਚਾਰ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਜੋ ਸਿੱਖਿਆ ਉਹ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਆਰਥਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਤਬਦੀਲੀ ਨਹੀਂ ਲਿਆਂਦੀ ਜਾਂਦੀ, ਏਆਈ ਕਦੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚ ਸਕੇਗਾ ਜਿੱਥੇ ਇਸਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋੜ ਹੈ।

ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਏ ਗਏ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਤੋਜਿਆ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰਕ ਅਹਾਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਹੜੇ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਕਮਰੇ ਹਨ। ਫੋਟੋ ਗੇਰਾਲਡ ਰੋਸ਼ੇ ਦੁਆਰਾ। ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਾਲ ਵਰਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਪਹਿਲਾ – ਆਰਥਿਕ ਪਹਿਲੂ। ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪਈਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤ ਹੋਣ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਭੌਤਿਕ ਸਰੋਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਨ ਕਾਰਨ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਚੀਨ ਲਗਭਗ 300 ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦਾ ਘਰ ਹੈ, ਪਰ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਰੋਤ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਭਾਸ਼ਾ, ਮੈਂਡਰਿਨ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਵੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮਨਿਚਕੀ ਵਰਗੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਰਾਜ ਤੋਂ ਕੋਈ ਭੌਤਿਕ ਸਹਾਇਤਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ, ਇਸ ਲਈ, ਨਾ ਸਕੂਲ, ਨਾ ਕਿਤਾਬਾਂ, ਨਾ ਮਾਸ ਮੀਡੀਆ, ਨਾ ਗਲੀ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ, ਨਾ ਡਾਕਟਰੀ ਅਨੁਵਾਦ ਜਾਂ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਸੇਵਾਵਾਂ। ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ। ਇੱਕ ਰਾਜ ਜਿਸਨੇ ਜਾਣਬੁੱਝ ਕੇ ਇੰਨੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀ ਫੰਡਿੰਗ ਨੂੰ ਘਟਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਏਆਈ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਦੀ ਮਹਿੰਗੀ ਅਤੇ ਕਿਰਤ-ਸੰਬੰਧੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਨਿਵੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ। ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਅਤੇ ਆਦਿਵਾਸੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਲਈ ਘੱਟ ਫੰਡਿੰਗ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਵਿਆਪਕਤਾ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ, ਮੈਂ ਉਮੀਦ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਚੀਨ ਇਸ ਵਿੱਚ ਇਕੱਲਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ।

ਅਗਲਾ ਹੈ ਸਮਾਜਿਕ ਪਹਿਲੂ। ਜੋ ਲੋਕ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪਈਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਹਾਸ਼ੀਏ ‘ਤੇ ਧੱਕਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਲਗਾਤਾਰ ਨਿਰਾਦਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਿਤਕਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਾਜ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧਾ ਹੱਥ ਨਿਭਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਤੋਂ ਛੋਟ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਚੀਨ ਵਿੱਚ, ਤਿੱਬਤੀਆਂ ਨੂੰ ਹਾਨ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪਿੱਛੇ ਅਤੇ ਸੰਭਾਵੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਦੇਸ਼ਧ੍ਰੋਹੀ ਆਬਾਦੀ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਮਨਿਚਕੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਵਿਆਪਕ ਤਿੱਬਤੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਭਾਸ਼ਾਈ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਵਜੋਂ ਦੂਜੇ ਤਿੱਬਤੀਆਂ ਤੋਂ ਵਿਤਕਰੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪਈਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੱਭਿਅਤਾ ਦੀ ਸਰਵਉੱਚਤਾ, ਨਸਲਵਾਦੀ ਜ਼ੁਲਮ ਜਾਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸ਼ਾਵਨਵਾਦ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਆਰਟੀਫੀਸ਼ੀਅਲ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਕਾਰ ਅਤੇ ਹੰਕਾਰ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗੀ।

ਰੋਂਗਵੋ ਸ਼ਹਿਰ। ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਉੱਤਰ ਵੱਲ (ਇਸ ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ) ਨਗਾਂਡੇਘੁਆ-ਅਤੇ ਮਨਿਚਕੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵੱਲ ਫੈਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਉੱਤਰੀ ਸਿਰਾ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਮਨਿਚਕੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਭਾਈਚਾਰੇ, ਨਯਾਨਟੋਕ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਉੱਤੇ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਫੋਟੋ ਗੈਰਾਲਡ ਰੋਸ਼ੇ ਦੁਆਰਾ। ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਾਲ ਵਰਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਹਿਲੂ ਹੈ। ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪਈਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਆਪਣੀ ਭੌਤਿਕ ਜਾਂ ਸਮਾਜਿਕ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਵੈ-ਨਿਰਣੇ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਨਾਗਰਿਕ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਸਿਵਲ ਸਮਾਜ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀਮਤ ਹੈ, ਅਤੇ ਛੋਟੇ, ਕਮਜ਼ੋਰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਨਿਚਕੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਲਾਮਬੰਦ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਢੰਗ ਨਾਲ ਇਨਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਰਟੀਫੀਸ਼ੀਅਲ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਬਦਲੇਗੀ, ਨਾ ਹੀ ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਅਰਥਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਵੇਗੀ ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਏਆਈ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨਾਂ ਖ਼ੁਦ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਗ਼ੈਰ-ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਸੰਗਠਨ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੂਲ ਉਦੇਸ਼ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਹੈ, ਨਾ ਕਿ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਧਿਕਾਰ।

ਤਿੱਬਤ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਚਾਰ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ, ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਆਰਟੀਫੀਸ਼ੀਅਲ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਉਨ੍ਹਾਂ ਭੌਤਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ ਜੋ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਮੈਂ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਅਰਥਪੂਰਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀਗਤ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ-ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਏਕਤਾ ਬਣਾ ਕੇ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੱਲਾਂ ਵੱਲ ਕਿਵੇਂ ਵਧਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਪਰ ਸਾਡੇ ਕੋਲ਼ ਅਜੇ ਬਹੁਤ ਲੰਮਾ ਰਸਤਾ ਹੈ, ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਕਰਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਖ਼ਾਲੀ ਵਾਅਦਿਆਂ ਤੋਂ ਭਟਕਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸਮਾਂ ਹੈ।