ਦੱਖਣੀ ਸੂਡਾਨੀ ਗਾਇਕਾ ਨਿਆਰੁਆਚ ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਲਹਿਜੇ ਵਿੱਚ ਬੋਲ ਉੱਠੀ “ਬੋਰਿੰਗ ਮੈਨ ਵਿਦ ਨੋ ਪਲੈਨ”
ਨਿਆਰੁਆਚ. Photo by Tania Campbell-Golding, used with permission.
ਗਟਲੂਆਕ ਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਸ਼ਾਇਦ ਸ਼ਰਮਿੰਦਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਦੱਖਣੀ ਸੂਡਾਨੀ ਗਾਇਕ ਨਿਆਰੁਆਚ ਨੇ ਜੂਨ 2018 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਹਿੱਟ ਗਾਣੇ “ਬੋਰਿੰਗ ਮੈਨ ਵਿਦ ਨੋ ਪਲੈਨ” ਦੀ ਰਿਲੀਜ਼ ਦੌਰਾਨ ਸੱਦਿਆ ਸੀ। ਨਿਆਰੁਆਚ ਨੇ ਕਿਹਾ, ਨਾ ਕਿ ਕੁਝ ਗਟਲੂਆਕਸ – ਦੱਖਣੀ ਸੂਡਾਨ ਵਿੱਚ ਆਮ ਨਾਂ ਹੈ ਅਤੇ “ਸਾਰੇ ਇੱਕ ਗਟਲੂਆਕਸ ਨੂੰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ [ਜੋ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵਿਹਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ]।”
ਭਿਆਨਕ ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਸੰਦੇਸ਼ ਦੇ ਨਾਲ, ਨਿਆਰੁਆਚ ਦੇ ਜੋਸ਼ ਭਰਪੂਰ ਗੀਤ ਪਿਆਰ ਵਿੱਚ ਸੜ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਔਰਤ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਦੀ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉੱਤਰੀ ਕੇਨੀਆ ਵਿੱਚ ਕਾਕੂਮਾ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਕੈਂਪ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਕਲਾ ਉਤਪੰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਕੈਂਪਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।
ਨਿਆਰੁਆਚ, ਦੋ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸਿੰਗਲ ਮਦਰ ਹੈ ਜੋ ਕਾਕੂਮਾ ‘ਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਨੇ ਗਲੋਬਲ ਵੋਇਸਿਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਕਾਈਪ ਇੰਟਰਵਿਊ ਦੌਰਾਨ ਦੱਸਿਆ ਕਿ:
ਦੱਖਣੀ ਸੂਡਾਨੀ ਮਰਦ ਗ਼ਲਤ ਕਿਸਮ ਦੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਅਸਫਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ, ਮੇਰਾ ਸੁਨੇਹਾ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੀਆਂ ਜਵਾਨ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਹੈ … ਪਿਆਰ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਇਹ ਗੀਤ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਵੀਡੀਓ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਨਿਆਰੁਆਚ ਦੇ ਕਾਕੂਮਾ ਸਹਿ-ਨਿਵਾਸੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਨਵੰਬਰ 2018 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਸ ਦੇ ਹਿਪਨੋਟਿਕ ਐਫ਼ਰੋ-ਬੀਟ ਅਤੇ ਬੋਲਡ ਬੋਲਾਂ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵ-ਭਰ ਦਾ ਧਿਆਨ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਖਿੱਚਿਆ।
Ladies… there is nothing worse than a boring man, with no plan ?. Gatluak pick up your phone ?!? ???? New video and album with my brother @emmanueljal out now. Click on my bio ☝? Naath Album | Gatluak #southsudan #afropop #afrobeats #wewantpeace… https://t.co/jClCIZhH9Y
— Nyaruach (@nyaruachmusic) November 19, 2018
ਔਰਤੋ… ਇੱਕ ਅਕਾਊ ਬੰਦਾ, ਜਿਸ ਕੋਲ ਕੋਈ ਯੋਜਨਾ ਨਹੀਂ, ਉਸ ਨਾਲੋਂ ਭੈੜਾ ਕੁਝ ਨਹੀਂ। ਗੈਟਲੁਆਕ ਆਪਣਾ ਫੋਨ ਚੱਕੋ ?!? ਮੇਰੇ ਭਾਈ @emmanueljal ਦੇ ਨਾਲ ਮੇਰੀ ਨਵੀਂ ਵੀਡੀਓ ਅਤੇ ਐਲਬਮ ਹੁਣ ਆ ਗਈ ਹੈ। ਮੇਰੀ ਬਾਇਓ ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ ਨਾਥ ਐਲਬਮ | ਗੈਟਲੁਆਕ #southsuda #afropop #afrobeats #wewantpeace…
- ਨਿਆਰੁਆਚ (@nyaruachmusic) 19 ਨਵੰਬਰ 2018
ਨਿਆਰੁਆਚ ਗਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਗਟਲੂਆਕ ਨੇ ਆਪਣਾ ਠੰਢਾ ਪੇਅ ਪਦਾਰਥ ਖਰੀਦਿਆ, ਉਹ ਲੰਬੀ ਸੈਰ ‘ਤੇ ਨਿਕਲ ਗਏ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਸ ਨੂੰ ਭੁਲਾ ਦਿੱਤਾ! “ਯੂ ਰਿਫਿਉਜ਼ ਟੂ ਪਿੱਕ ਮਾਈ ਫੋਨ ਆਫਟਰ ਯੂ ਗੈਟ ਵੱਟ ਯੂ ਵਾਂਟ। ਯੂ ਆਰ ਸਚ ਆ ਬਾਸਟਰਡ ਗਾਏ, ਈ ਜਸਟ ਵਾਂਟ ਟੂ ਸੇਅ ਗੁੱਡਬਾਏ! ਮੇਅ ਗੋਡ ਬਲੈਸ ਯੂ ਵੇਅਰ ਯੂ ਆਰ। ਯੂ ਬੋਰਿੰਗ ਮੈਨ -ਵਿਦ ਨੋ ਪਲੈਨ। ਵਿਦ ਨੋ ਪਲੈਨ!”
“ਗਟਲੂਆਕ” ਐਲਬਮ ‘ਨਾਥ’ (ਨੁਇਰ ‘ਚ “ਮਨੁੱਖਾਂ”) ਵਿੱਚ ਦੂਜੀ ਰੀਲੀਜ਼ ਹੈ ਜੋ ਨਿਆਰੁਆਚ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਭਰਾ ਇਮੈਨਨਿਊਲ ਜਲ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਇਮੈਨਨਿਊਲ ਇੱਕ ਹਿੱਪ-ਹਾਪ ਕਲਾਕਾਰ ਜਿਸਨੇ ਆਪਣੀ ਆਤਮ ਕਥਾ “ਵਾਰ ਚਾਈਲਡ: ਏ ਚਾਈਲਡ ਸੋਲਜਰ'ਜ਼ ਸਟੋਰੀ” ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਦਨਾਮੀ ਖੱਟੀ ਜੋ 2009 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ। ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਅਨੇਕ ਹਾਲਾਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਮਜਬੂਰਨ ਭੈਣ ਭਰਾ ਨੂੰ ਅਲੱਗ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਨੁਇਰ ਰਵਾਇਤੀ ਲੋਕ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਗੀਤਾਂ ‘ਤੇ ਦੋ ਡਰਾਅ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਡਾਂਸ ਬੀਟਸ ਨਾਲ ਜੋੜਦੇ ਹਨ। ਨਿਆਰੁਆਚ ਨੇ ਕਿਹਾ “ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲ ਸਕਦੇ।” “ਸਾਨੂੰ ਅਤੀਤ ਬਾਰੇ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਾਉਣਾ ਹੋਵੇਗਾ- ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।”
ਨਿਆਰੁਆਚ ਅਤੇ ਜਲ ਨੇ, ਯੁੱਧ ਅਤੇ ਗਰੀਬੀ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਨੀਲ ਦੇ “ਕੁਸ਼ ਦੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਰਾਜ” ਨੂੰ ਇੱਕ ਰੋਗਾਣੂ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਦੱਖਣੀ ਸੂਡਾਨ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਐਲਬਮ ਦਾ ਨਾਂ ‘ਨਾਥ’ ਰੱਖਿਆ।
ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਇੱਕ ਲੰਬਾ ਸਫ਼ਰ
ਨਿਆਰੁਆਚ ਦਾ ਜਨਮ 1983 ‘ਚ ਸੂਡਾਨ ਦੇ ਤੋਂਜ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਹ ਚਾਰ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਵਿਛੜ ਗਈ ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਭਰਾ ਜਲ ਨੂੰ ਬਤੌਰ ਬੱਚਾ ਸੂਡਾਨ ਪੀਪਲ'ਜ਼ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਆਰਮੀ ਵਲੋਂ ਲੈ ਲਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਜ਼ਬਰਨ ਲੜਾਈ ਕਰਵਾਈ ਗਈ। ਜਲ ਨੂੰ 11 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਹਾਇਕ ਕਾਮਿਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਕੇਨੀਆ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸ ਸਮੇਂ ਸੀਨੀਅਰ ਐਸ.ਪੀ.ਐਲ.ਏ ਕਮਾਂਡਰ ਰੀਏਕ ਮਾਚਰ ਨੇ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਇਆ। ਉੱਥੇ ਉਸ ਨੇ ਹਿੱਪ-ਹਾਪ ਦੀ ਭਾਲ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਅਮਨ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਦਾ ਸੀ।
ਨਿਆਰੁਆਚ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੇ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਮੋੜ ਲਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਕਈ ਸਾਲ ਔਖ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਉਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ 10 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਦੁਰਵਿਵਹਾਰੀ ਪਿਤਾ ਤੋਂ ਦੂਰ ਭੱਜ ਗਈ, ਸੂਡਾਨ ਤੋਂ ਉਹ ਜਿਵੇਂ-ਤਿਵੇਂ ਕਰਕੇ ਬਚ ਨਿਕਲੀ ਸੀ, ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਇਥੋਪੀਆ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕੇਨੀਆ ਚੱਲੀ ਗਈ।
ਨੈਰੋਬੀ ਵਿੱਚ ਮੁਲਾਕਾਤ ਹੋਣ ਤੱਕ ਨਿਆਰੁਆਚ ਅਤੇ ਜਲ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਦੁਬਾਰਾ ਨਹੀਂ ਜੁੜ ਸਕੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨੁਇਰ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਗੁਆ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਗੀਤ ਉੱਤੇ ਸਾਂਝੇਦਾਰੀ ਕੀਤੀ। ਉਹ 22 ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ। ਇਹ ਗੀਤ 2005 ;ਚ ਕੀਨੀਆ ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਜਲ ਲਈ ਇਹ ਇੱਕ ਸਫਲ ਗੀਤ ਰਿਹਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਕਾਰਜਕਰਤਾ ਦਾ ਖ਼ਿਤਾਬ ਮਿਲਿਆ।
ਦੱਖਣੀ ਸੂਡਾਨ ਨੇ ਜੁਲਾਈ 2011 ਵਿੱਚ ਸੂਡਾਨ ਤੋਂ 22 ਸਾਲ ਲੰਬੀ ਸਿਵਲ ਵਾਰ (1983-2005) ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਦੱਖਣੀ ਸੂਡਾਨ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਨਿਵੇਸ਼ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਹੀਂ ਰਹੀ। 2013 ਵਿੱਚ, ਦੱਖਣੀ ਸੂਡਾਨ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਜੁਬਾ ਵਿੱਚ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਹੋਇਆ। ਇਹ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹੋਰ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਦੋ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਨਸਲੀ ਸਮੂਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਅੰਤਰ-ਜਾਤੀ ਟਕਰਾਅ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਰਿਹਾ ਹੈ: ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਸਾਲਵਾ ਕੀਰ ਮੇਯਾਰਡਿਟ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਏ ਗਏ ਡਿੰਕਾ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਉਪ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਰੀਏਕ ਮਾਚਰ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ।
ਜਲ ਨੂੰ ਸੰਨ 2013 ਵਿੱਚ ਦੱਖਣੀ ਸੂਡਾਨ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ ਝਪਟਾਂ ਅਤੇ ਨਸਲੀ ਤਣਾਆਂ ਨੂੰ ਠੇਸ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਵਰਤੋ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਦੇ ਮਾਡਲ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਉਲਟ ਹੋਣ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ।
2015 ਵਿੱਚ, ਨਿਆਰੁਆਚ ਨੇ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਦੱਖਣੀ ਸੂਡਾਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਦੀ ਵਾਪਿਸੀ ਦੌਰਾਨ, ਉਹ ਹਿੰਸਾ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਬੋਲੀ ਜਿਸ ਦੀ ਉਹ ਗਵਾਹ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਦੂਜੇ ਬੱਚੇ ਨਾਲ ਟਿੱਢ ਤੋਂ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਖ਼ਾਤਿਰ ਕਾਕੂਮਾ ਜਾਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ।
ਕਾਕੂਮਾ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਕੈਂਪ, ਅਸਲ ‘ਚ 1992 ਵਿੱਚ ਯੂ.ਐਨ.ਐਚ.ਸੀ.ਆਰ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ‘ਚ 20,000 ਸੂਡਾਨੀ ਬੱਚੇ ਅਤੇ ਜਵਾਨ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਕੈਂਪ ‘ਚ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਦੂਜੀ ਸੂਡਾਨੀ ਸਿਵਿਲ ਵਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਸਰਾ ਲਿਆ।
ਅੱਜ, ਕਾਕੂਮਾ ਦੀ ਜਨਸੰਖਿਆ ਦਾ 56 ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਤ ਅਤੇ ਗੁਆਂਢੀ ਕਾਲੋਬੇਯਾਈ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦੱਖਣੀ ਸੂਡਾਨ ਤੋਂ ਹੈ। ਜਨਵਰੀ 2018 ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਕੈਂਪਾਂ ਨੇ ਕੁਲ 185,449 ਰਜਿਸਟਰਡ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਅਤੇ ਪਨਾਹ ਮੰਗਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕੀਤੀ।
ਨਿਆਰੁਆਚ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਕੈਂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ ਬਹੁਤ ਔਖਾ ਹੈ, ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਲਈ ਬਾਲਣ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਸੱਤ ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਆਪਣਾ ਭੋਜਨ ਖਾਣ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਅਸੀਂ ਚੋਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਸਵੇਰੇ 4:00 ਵਜੇ ਉੱਠ ਖੜ੍ਹਦੇ ਹਾਂ। ਹਾਂ, ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਨੂੰ ਚੁਰਾਉਣਾ ਪਵੇਗਾ – ਅਤੇ ਇਹ ਬਹੁਤ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਹੈ। ਉਹ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜਾਨੋਂ ਵੀ ਮਾਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਅਸੀਂ ਰਿਪੋਰਟ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ। ਕੌਣ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰਨ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ? ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਕੋਈ ਅਵਾਜ਼ ਜਾਂ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਔਖੀ ਘੜੀਆਂ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਨੇ ਨਿਆਰੁਆਚ ਦੀ ਆਤਮਾ ਹਾਲੇ ਵੀ ਜਿਉਂਦੀ ਹੈ। ਜਲ ਨਾਲ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ ਮੁੜ ਜੋੜਨ ਅਤੇ ਬਣਾਉਣਾ ਮੁਕਤੀ ਵਾਂਗ ਹੈ। ਨਿਆਰੁਆਚ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ, “ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਗਾਉਣ ਦਾ ਦਿਲ ਹੈ।” “ਜਲ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਕਵਿਤਾ ਸਿਖਾਈ ਹੈ।”
‘ਔਰਤ ਦਾ ਕੋਈ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਹੈ’
ਸੂਡਾਨ ਵਿੱਚ ਨਿਆਰੁਆਚ ਦੇ ਗੀਤ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਉਤਰਾਅ-ਚੜਾਅ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਉਹ ਕੇਨੀਆ ਦੇ ‘ਦ ਸਟਾਰ’ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਮੌਜੂਦਾ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿੱਚ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਔਰਤ ਕੋਲ “ਕੋਈ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਕਿੰਨੇ ਵੱਡੇ ਹੋ।”
ਦੱਖਣੀ ਸੂਡਾਨੀ ਔਰਤਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹਾਸ਼ੀਏ ‘ਤੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਨੂੰ ਅਸਥਿਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਦੱਖਣੀ ਸੂਡਾਨ ਵਿੱਚ ਹਿੰਸਾ ਤੋਂ ਭੱਜਣ ਵਾਲੇ 80 ਫੀਸਦੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਹਨ।
ਦੱਖਣੀ ਸੂਡਾਨ ਅਸਫਲ ਅਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਵਾਰਤਾ ਦੇ ਕਈ ਦੌਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘ ਚੁੱਕਾ ਹੈ, ਲੇਕਿਨ ਡਾਟਾ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਆ ਵਿੱਚ ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਖੋਜ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਉੱਚ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਸਮੇਤ ਸੁਝਾਅ ਸਥਿਰਤਾ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਹੋਵੇਗਾ।
ਮਾਚਰ ਸਾਲ 2018 ਵਿੱਚ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦੇ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਦੱਖਣੀ ਸੂਡਾਨ ‘ਚ ਪਰਤ ਆਏ, ਪਰ ਪੰਜ ਸਾਲ ਲੰਬੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਸਮਝੌਤੇ ਲਈ ਸਚੇਤ ਹਨ।
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਜਾਂਚਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਸਤੰਬਰ 2018 ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਸੀ, “ਦੱਖਣੀ ਸੂਡਾਨ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ, ਸਰਕਾਰੀ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਅਤੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਅਦਾਕਾਰਾ ਦੁਆਰਾ ਦੇਖਭਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਕ ਮਿਲਟੀਆਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।” ਉਹ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਦੱਖਣੀ ਸੂਡਾਨ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਦੁਰਦਸ਼ਾ ਨੂੰ ਹੁਣ ਅਣਡਿੱਠ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ।”
ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਰੇਸਕਿਊ ਕਮੇਟੀ ਅਤੇ ਗਲੋਬਲ ਵੂਮੈਨ'ਸ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਵੱਲੋਂ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ 2017 ਦੇ ਸਰਵੇਖਣ ਅਨੁਸਾਰ, ਦੱਖਣੀ ਸੂਡਾਨੀ ਔਰਤਾਂ ਦੀ 65 ਫੀਸਦੀ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਸਰੀਰਕ ਜਾਂ ਜਿਨਸੀ ਹਿੰਸਾ ਦੇ ਅਨੁਭਵ ਲਈ ਇੰਟਰਵਿਊ ਦਿੱਤਾ।
ਨਿਆਰੁਆਚ ਦੀ ਆਪਣੀ ਖ਼ੁਦ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਹੈ।
[ਦੱਖਣੀ ਸੂਡਾਨੀ] ਮਰਦਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਪਿਆਰ ਬਾਰੇ ਬਦਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਹ ਕਈ ਪਤਨੀਆਂ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਠੀਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸੰਭਾਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਵਾਨ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸਾਨੂੰ ਗਰਭਵਤੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ‘ਚ ਸਾਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।”
ਨਿਆਰੁਆਚ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸੰਗੀਤ ਉਸ ਦੀ ਪੁਕਾਰ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ, “ਮੈਨੂੰ ਕੀ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜੇਕਰ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਦੱਬ ਕੇ ਰਖਾਂਗੀ, ਤਾਂ ਮੈਂ ਬਦਲਾਅ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਕੀ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹਾਂ?”
ਕੋਈ ਹੈਰਾਨੀ ਨਹੀਂ “ਗਟਲੂਆਕ” ਇੱਕ ਹਿੱਟ ਗੀਤ ਹੈ। ਇਹ ਨਿਆਰੁਆਚ ਦੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਮਰਦਾਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਬਿਹਤਰ ਕਰਨ ਦੀ ਮੰਗ ਦਾ ਇੱਕ ਮੌਕਾ ਹੈ, ਕੇਵਲ ਪਿਆਰ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਜੰਗ – ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਵੀ ਇਸ ਬਿਹਤਰੀ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਹਨ।
